O Tribunal Superior de Xustiza da Comunidade de Navarra ten o seu antecedente inmediato nas antigas Audiencias Territoriais nacidas coa Constitución de 1812, o texto legal que é a pedra angular da arquitectura xurídica española. A Carta Magna xurdida das Cortes de Cádiz outorgou ás Audiencias Territoriais a competencia das causas civís e penais no territorio baixo a súa influencia.

Por vez primeira, establecíanse as bases para que os xuíces exercesen con independencia. Os xuíces tiñan a función exclusiva de xulgar e facer cumprir o xulgado e impedíase ás Cortes ou ao Rei o exercicio de funcións xurisdicionais, así como a potestade de arquivar causas pendentes ou abrir xuízos fenecidos.

Houbo que esperar ata 1835 para que visen a luz as Ordenanzas das Audiencias. Foron uns documentos esenciais que dividiron as Audiencias en tres Salas distintas con diferentes competencias xurisdicionais: dous Salas do Civil e unha Sala do Penal.

Esta organización xudicial foi respectada pola Lei Orgánica do Poder Xudicial de 1870 e, en esencia, consérvase aínda, coa salvidade das xurisdicións que foron incorporándose polo transcurso do tempo e a evolución da sociedade.

O Tribunal Superior de Xustiza de Navarra creouse a partir do disposto no Artigo 59 da Lei Orgánica 13/1982, de 10 de agosto, de Reintegración e Amelloramento do Réxime Foral de Navarra.

Constituíuse, como os outros Tribunais Superiores de España, o 23 de maio de 1989. Os Tribunais Superiores de Xustiza, coa súa conformación e demarcación territorial actual, xorden da planta creada no artigo 26 da Lei Orgánica do Poder Xudicial de 1985. Constituíronse o 23 de maio de 1989. Atrás quedaron as antigas Audiencias Territoriais, dándose así paso a un modelo xudicial que comprendía o mapa autonómico e adaptado ás esixencias da Constitución de 1978. O Tribunal Superior de Xustiza toma o nome da comunidade autónoma.

O Tribunal Superior de Xustiza de Navarra está na actualidade dividido en tres Salas, unha para cada orde xurisdicional: o Civil e Penal, o Social e o Contencioso-Administrativo. É o máximo órgano xudicial da comunidade autónoma.

O Tribunal Superior de Xustiza de Navarra creouse a partir do disposto no Artigo 59 da Lei Orgánica 13/1982, de 10 de agosto, de Reintegración e Amelloramento do Réxime Foral de Navarra.

O novo modelo territorial e competencial supuxo a desaparición da Audiencia Territorial de Navarra, que agrupaba as provincias de Navarra e Guipúscoa, así como a creación da Sala do Civil e o Penal e da Sala do Social, ás cales se lles atribuían novas competencias.

O Tribunal Superior de Xustiza está situado no Pazo de Xustiza de Iruña.

O Pazo de Xustiza de Iruña é un edificio situado na rúa San Roque n.º 4, no barrio de San Juan de Iruña. Dispón dunha magnífica comunicación coa variante de Iruña para o acceso en coche dende outros municipios limítrofes.

No seu ámbito atópanse o centro penitenciario, unha praza peonil, un grande aparcadoiro público e todos os servizos públicos necesarios: parada de taxis, parada de autobús urbano, gran variedade de comercios, establecementos hostaleiros, etc.
A construción do edificio finalizou en 1996 e os autores do proxecto foron os arquitectos Manuel Sagastume e Ángel Farinós.

O edificio ten unha superficie útil de 16.292 metros cadrados, distribuídos en dous módulos: un orientado á rúa de San Roque, onde se atopa a entrada principal e o outro, coa fachada orientada á R/ Mosteiro de Irache, onde se atopa unha entrada independente para o xulgado de Garda.

No soto sitúanse o garaxe, os arquivos, os almacéns, os cuartos de instalacións e os calabozos.

A planta baixa acolle os seguintes servizos: Servizo de Información, o Xulgado Decano, o Instituto Navarro de Medicina Legal, dous xulgados de Familia, o Servizo Común de Actos de Notificación e Execución (SCACE), o colexio de procuradores, os servizos de mantemento e seguridade e dúas salas de vistas, unha delas especial para a celebración de vodas.

Na primeira planta atópanse os tres xulgados do social, un xulgado do mercantil, un xulgado de vixilancia penitenciaria, o servizo de arquivo, a sala de prensa e seis salas de vistas (unha delas para xuízos con xurado).

Na segunda planta atópase a Audiencia Provincial (con tres seccións), un xulgado de violencia sobre a Muller, un xulgado de menores, a fiscalía de Civil e menores, o xulgado do Penal n.º 4, a sala de informática, a sala de togas dos avogados e tres salas de vistas.

Na terceira planta sitúanse a fiscalía, tres xulgados do Penal, catro xulgados de Instrución e dúas salas de vistas.

Na cuarta planta, tres xulgados do contencioso, seis de primeira instancia e tres salas de vistas.

A quinta e sexta plantas destínanse ao Tribunal Superior de Xustiza, unha sala de reunións para visitas institucionais, unha sala para actos protocolarios, a biblioteca e unha sala de vistas.