Os Xulgados de Primeira Instancia e Instrución son órganos unipersoais que exercen funcións xurisdicionais tanto na orde civil como na penal dentro do territorio da súa competencia chamado partido xudicial. O nome do partido xudicial toma denominación do municipio onde se encontra a súa sede.

Na orde civil ofrecen a primeira resposta aos cidadáns nos conflitos que puidesen suscitarse ante eles. As súas resolucións son susceptibles de recurso de apelación ante a Audiencia Provincial da provincia onde están situados.

Na orde penal teñen encomendado o axuizamento dos Xuízos sobre delitos leves, así como a instrución dos delitos, que serán axuizados polos Xulgados do Penal ou, no seu caso, polas Audiencias Provinciais.

Trátase dos órganos xudiciais máis próximos aos cidadáns tanto pola súa situación na cabeceira dos partidos xudiciais como polas súas competencias que precisan, na maioría dos casos, da presenza nas súas dependencias dos interesados para a práctica de probas.